کد مطلب:211588 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:222
قیام زید در سال 121 هـ.ق
زید بن علی بن حسین بن علی بن ابی طالب علیه السلام عموی امام صادق علیه السلام بود. او، مردی از بزرگان خاندان پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و از فقیهان اهل بیت علیه السلام محسوب می گشت. تنگناها علیه وی شدت یافت. امویان با زور، كشتار و خفقان، اطاعت كوركورانه را از مردم می خواستند. در این وضعیت، زید جز شمشیر كشیدن و استفاده از قدرت راهی نیافت، زیرا حكام تمامی راه ها را بسته بودند. بنابراین او، تصمیم به قیام مسلحانه گرفت و رهبری مسلمانان مظلوم و رنج كشیده را علیه خلیفه ی اموی، هشام بن عبدالملك، در سال 121 هـ.ق به عهده گرفت.
این واقعه در عصر امامت محمد باقر علیه السلام اتفاق افتاد. در آن موقع امام صادق، 38 سال داشت. اوضاع سیاسی بسیار ناآرام بود، فشار، خفقان، ظلم و فساد حاكم اموی به حدی رسیده بود كه دیگر قابل تحمل نبود.
مورخان در توصیف اوضاع آن دوران، مطالب زیادی نوشته اند، در این جا به
[ صفحه 25]
چند مورد از آن اشاره می كنیم:
ابوالحسن مسعودی مورخ معروف، هشام بن عبدالملك را چنین توصیف می كند:
«دارای چشمانی كج، خشن، خشك و خشمگین بود و به جمع آوری اموال، علاقه ی وافری داشت...» [1] سپس می نویسد:
«در روزگار او، بافتن حریر و پوشیدن آن رایج شد، بسیاری از مردم از كارهای وی تبعیت كردند و از آن چه غیر او بود، ممنوع شدند. نعمت ها، كاستی گرفت و مردم یاری یك دیگر را فراموش كردند و روزگاری سخت تر از آن روزگار دیده نشد.» [2] .
سید هاشم معروف الحسنی به نقل از جهشیاری می نویسد:
«امویان مالیات زیادی را بر مشاغل و ازدواج و هر كسی كه نامه ی دادخواستی می نوشت، تحمیل كردند. سنت خراج گیری دوره ی ساسانیان كه به نام هدایای نوروز معروف بود، دوباره زنده شد و اولین شخصی كه در این راه پیش قدم شد معاویه بود كه بر اهالی سواد [عراق امروز- م] در موسم نوروز این رسم را تحمیل كرد.
سپس در زمان ولایت اسد بن عبدالله القسری بر هرات، كه از والیان هشام بن عبدالملك بود، روستاییان هرات، جشنواره ی تقدیم هدایا به راه انداختند كه قیمت آن به یك میلیون [درهم] می رسید. به طوری كه در جلد پنجم كتاب كامل بن اثیر این چنین نقل شده است:
«اسامة بن زید با مجموعه ای از هدایا كه از مردم مصر جمع آوری كرده بود بر سلیمان بن عبدالملك وارد شد و به او گفت: «ای امیرمؤمنان من نزد شما نیامدم مگر این كه رعیت را سخت تحت فشار قرار دادم و آنان را به كوشش واداشتم.
[ صفحه 26]
اگر راضی باشید مالیات آن ها را مقداری تخفیف بدهید تا زندگی آن ها بهتر گردد و بتوانند به عمارت و آبادانی دیار خود روی آورند و در نتیجه در سال آینده درآمدی بیش از آن چه كه امروز به دست آمده است خدمت شما ارائه دهم. سلیمان به او گفت:
مادرت تو را به دنیا آورد تا طلا بدوشی، اگر قطع شد آن گاه خون بدوش.»
خلفا دست عمال و حاكمان خود را در جمع آوری اموال باز می گذاشتند به طوری كه میلیون ها (درهم و دینار) پول جمع می شد. برای مثال: والی خراسان بیست میلیون درهم جمع آوری كرد و به خلیفه تقدیم نمود و از این مسائل زیاد بود. [3] .
چنین برنامه ی اقتصادی و توزیع ثروت، مخالف اصول و مبانی اسلام در امر اقتصادی و قوانین عادلانه ی آن محسوب می شد. علاوه بر آن ظلم و فساد سیاسی نیز به آن وضعیت اضافه می شد. اوضاع سیاسی و اجتماعی زمان امام صادق علیه السلام و پدرانش ناشی از حكومت اموی، یكی از مسائلی بود كه زید بن علی را وادار ساخت تا قیام خود را برپا دارد و شهر كوفه را مركز انقلاب خود قرار دهد.
وی چند ماه در آن حكومت كرد و مأموران خود را به نقاط در جهت دعوت به قیام فرستاد. [4] .
به طوری كه شیعیان و غیر آن ها به وی روی آوردند و با او بیعت كردند تا جایی كه تعداد آن ها تنها در كوفه به پانزده هزار نفر رسید. بدون این كه مردم مداین، بصره، واسط، موصل، خراسان، ری و گرگان را بخواهیم حساب كنیم. [5] .
هر كس به دقت به این رویدادهای تاریخی - سیاسی نظر بیفكند به وضوح میزان نارضایتی از حكومت امویان و گسترش روح انقلاب در بیش تر شهرها و مراكز اسلامی را ملاحظه می كند. موضوعی كه ماهیت حكومت فاسد را آشكار
[ صفحه 27]
می كرد و عدالت و انصاف مخالفان آن را نشان داد.
این واقعه در عصر امامت محمد باقر علیه السلام اتفاق افتاد. در آن موقع امام صادق، 38 سال داشت. اوضاع سیاسی بسیار ناآرام بود، فشار، خفقان، ظلم و فساد حاكم اموی به حدی رسیده بود كه دیگر قابل تحمل نبود.
مورخان در توصیف اوضاع آن دوران، مطالب زیادی نوشته اند، در این جا به
[ صفحه 25]
چند مورد از آن اشاره می كنیم:
ابوالحسن مسعودی مورخ معروف، هشام بن عبدالملك را چنین توصیف می كند:
«دارای چشمانی كج، خشن، خشك و خشمگین بود و به جمع آوری اموال، علاقه ی وافری داشت...» [1] سپس می نویسد:
«در روزگار او، بافتن حریر و پوشیدن آن رایج شد، بسیاری از مردم از كارهای وی تبعیت كردند و از آن چه غیر او بود، ممنوع شدند. نعمت ها، كاستی گرفت و مردم یاری یك دیگر را فراموش كردند و روزگاری سخت تر از آن روزگار دیده نشد.» [2] .
سید هاشم معروف الحسنی به نقل از جهشیاری می نویسد:
«امویان مالیات زیادی را بر مشاغل و ازدواج و هر كسی كه نامه ی دادخواستی می نوشت، تحمیل كردند. سنت خراج گیری دوره ی ساسانیان كه به نام هدایای نوروز معروف بود، دوباره زنده شد و اولین شخصی كه در این راه پیش قدم شد معاویه بود كه بر اهالی سواد [عراق امروز- م] در موسم نوروز این رسم را تحمیل كرد.
سپس در زمان ولایت اسد بن عبدالله القسری بر هرات، كه از والیان هشام بن عبدالملك بود، روستاییان هرات، جشنواره ی تقدیم هدایا به راه انداختند كه قیمت آن به یك میلیون [درهم] می رسید. به طوری كه در جلد پنجم كتاب كامل بن اثیر این چنین نقل شده است:
«اسامة بن زید با مجموعه ای از هدایا كه از مردم مصر جمع آوری كرده بود بر سلیمان بن عبدالملك وارد شد و به او گفت: «ای امیرمؤمنان من نزد شما نیامدم مگر این كه رعیت را سخت تحت فشار قرار دادم و آنان را به كوشش واداشتم.
[ صفحه 26]
اگر راضی باشید مالیات آن ها را مقداری تخفیف بدهید تا زندگی آن ها بهتر گردد و بتوانند به عمارت و آبادانی دیار خود روی آورند و در نتیجه در سال آینده درآمدی بیش از آن چه كه امروز به دست آمده است خدمت شما ارائه دهم. سلیمان به او گفت:
مادرت تو را به دنیا آورد تا طلا بدوشی، اگر قطع شد آن گاه خون بدوش.»
خلفا دست عمال و حاكمان خود را در جمع آوری اموال باز می گذاشتند به طوری كه میلیون ها (درهم و دینار) پول جمع می شد. برای مثال: والی خراسان بیست میلیون درهم جمع آوری كرد و به خلیفه تقدیم نمود و از این مسائل زیاد بود. [3] .
چنین برنامه ی اقتصادی و توزیع ثروت، مخالف اصول و مبانی اسلام در امر اقتصادی و قوانین عادلانه ی آن محسوب می شد. علاوه بر آن ظلم و فساد سیاسی نیز به آن وضعیت اضافه می شد. اوضاع سیاسی و اجتماعی زمان امام صادق علیه السلام و پدرانش ناشی از حكومت اموی، یكی از مسائلی بود كه زید بن علی را وادار ساخت تا قیام خود را برپا دارد و شهر كوفه را مركز انقلاب خود قرار دهد.
وی چند ماه در آن حكومت كرد و مأموران خود را به نقاط در جهت دعوت به قیام فرستاد. [4] .
به طوری كه شیعیان و غیر آن ها به وی روی آوردند و با او بیعت كردند تا جایی كه تعداد آن ها تنها در كوفه به پانزده هزار نفر رسید. بدون این كه مردم مداین، بصره، واسط، موصل، خراسان، ری و گرگان را بخواهیم حساب كنیم. [5] .
هر كس به دقت به این رویدادهای تاریخی - سیاسی نظر بیفكند به وضوح میزان نارضایتی از حكومت امویان و گسترش روح انقلاب در بیش تر شهرها و مراكز اسلامی را ملاحظه می كند. موضوعی كه ماهیت حكومت فاسد را آشكار
[ صفحه 27]
می كرد و عدالت و انصاف مخالفان آن را نشان داد.
[1] مسعودي / مروج الذهب / ج 3/ ص 205.
[2] مسعودي / مروج الذهب / ج 3/ ص 205.
[3] هاشم معروف الحسني / سيدة الائمة الاثني عشر / ص 224.
[4] ابوالفرج اصفهاني / مقاتل الطالبين / ص 135.
[5] ابوالفرج اصفهاني / مقاتل الطالبين / ص 135.